بررسی قبور و آرامگاه های بخش شمالی سیستان در دوره ی اسلامی

سیستان سرزمینی با وسعت حدود 8200 کیلومتر مربع در شمال سیستان و بلوچستان واقع شده است. منطقه¬ای که انسان در آن دائماً در کنش و واکنش با محیط طبیعی قرار داشته، همچنین سیستان سرزمین اسطوره، دین و فرهنگ بوده است. یازدهمین سرزمین خلق شده توسط اهورامزدا، خاستگاه تحولات فرهنگی و مذهبی عمده¬ای بوده است. جنبه-های آیینی و مذهبی سیستان در تمامی این دوران¬ها بسیار حائز اهمیت بوده و تدفین به منزله یکی از همین آیین¬ها با تنوع و اشکال گوناگون به فراخور زمان در این سرزمین نمود پیدا می¬کند. پس از اسلام، سیستان یکی از ولایات پر ثمر، وسیع و درجه یک سرزمین¬های خلافت محسوب می¬شد. بنابراین کندوکاو پیرامون تحولات آیینی و سنت¬های مربوط به تدفین یکی از دلایل مهم نگارش این پژوهش بود و هدف شناخت سنت-های خاک¬سپاری و عوامل دخیل و تاثیرگذار بر آن می¬باشد. به این پایه فعالیت¬های میدانی و کنکاش در منابع تاریخی و کتابخانه¬ای هموار کننده راه این مطالعه بوده¬است تا در درجه اول تاثیرات محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سایر جنبه¬ها بر تدفین و ساخت آرامگاه¬ها روشن شود. دوم سیر تغییر و تحولات و عوامل خارجی در گوناگونی ساختار تدفین¬ها توجیه شود. در نتیجه مطالعات مشخص شد که ساختار قبور در سرزمین سیستان به لحاظ معماری و حتی جهت تدفین تابعی از عوامل محیطی است. همین امر در مورد مصالح هم صادق است. همچنین ظهور تجمل گرایی و ایجاد شکاف¬های عمیق در طبقات اجتماعی بعد از خلافت اموی تا سیستان هم گسترش پیدا کرد و از سویی با گسترش ارتباطات در دهه¬های اخیر واگرایی بین سنت¬های قدیم و روش¬های تدفین جدید بوجود آمده است.